1916-2016 : 100 năm vua Duy Tân bị lưu đày

ĐẢO LA RÉUNION, MỘT THỜI VĨNH SAN

Võ Quang Yến

Đặt chân lên đảo La Réunion, du khách người Việt tất nhiên nghĩ đến Hoàng thân Vĩnh San. Bàng hoàng, tôi đã thử sống lại thâm tâm của ông hoàng 16 tuổi một sớm một chiểu năm 1916 buộc rời bỏ ngai vàng cung điện, bị cùng cha, nhà vua Thành Thái, đày đi sống ở một hòn đảo xa xăm, một nơi hoàn toàn xa lạ và có lẽ suốt đời…Bị chính phủ thuộc địa truất phế sau một cuộc khởi nghĩa thất bại, vua Duy Tân không dè sau khi tên hai nhà chính trị Pháp thù địch Jules Ferry và Georges Clémenceau một thời xuất hiện trên các bảng đường Huế, nơi ông đã ngự trị, chính tên húy của Ngài, Vĩnh San, năm 1992 được vinh danh trên một đại lộ và một chiếc cầu ở Saint-Denis tỉnh lỵ đảo La Réunion thuộc Cộng hòa Pháp, nơi ông bị lưu đày. Nếu những tên Pháp dính liền với bước đầu cuộc đánh chiếm Bắc Kỳ năm 1885 mở đẩu cuộc đô hộ nước ta, bản thân của Ngài được tôn xưng linh hồn cuộc kháng chiến chống Đức ở La Réunion đất Pháp trong thời kỳ đệ nhị thế chiến. Đấy là nhờ Ngài biết rắp láp máy vô tuyến điện, cũng là kế sinh nhai vì Ngài không được cấp lương cao như vua Hàm Nghi, mà nhân dân đảo đã bắt được tin tức quân Đồng Minh, đặc biệt lời kêu gọi ngày 18 tháng sáu của Tướng De Gaule. Được vị anh hùng lịch sử nẩy ban khen, thăng quan, tiếp đón ở Paris, lòng tràn đẩy hy vọng trở về lại Việt Nam phung sự tổ quốc, Ngài bị tử nạn ngày 24 tháng 12 năm 1945 trên không phận làng Bassako, Cộng hòa Trung Phi, hưởng thọ 46 tuổi, trong chuyến máy bay trở về thăm gia đình ở đảo La Réunion. Suy kỹ, giấc mơ đế vương của Ngài thấy phấp phới ở Huế, Hà Nội, Sài Gòn song song lá cờ tam tài của Pháp và lá cờ Việt Nam ba sọc tượng trưng ba kỳ thiếu khả năng thực hiện  vì uy tín một nước Pháp bảo hộ đã hoàn toàn bị đánh mất sau ngày đảo chính Nhật mồng 9 tháng 3 năm 1945 và toàn dân Việt Nam đã hồ hởi nếm mùi cách mạng ngay sau đấy !

Xin đọc toàn bài trong tập tin đính kèm