Hội hoạ Việt Nam tại Pháp

Thành phố Aulnay-sous-Bois thuộc ngoại thành Paris về phía Bắc, đã mở cuộc triển lãm lớn về hội hoạ Việt Nam hiện đại tại trung tâm văn hoá Espace Jacques Prévert trong tháng 4 năm 1994. Cuộc triển lãm này do hội Đoàn Kết Y Học Pháp Việt ASMFV⁽¹⁾ khởi xướng, đã trưng bày hơn 70 tranh sơn dầu, sơn mài, lụa, màu nước của các hoạ sĩ Hồ Hữu Thủ và con trai là Hồ Hồng Lĩnh, Nguyễn Lâm và con gái là Huyền Lam, cùng với Thọ Văn, Đào Trọng Lưu.

Cuộc triển lãm có quy mô lớn, vì phòng tranh rộng và thiết bị hiện đại, đã thành công về hai mặt nghệ thuật và thương mãi. Buổi khai mạc, thứ năm 7.4.1994 rơi đúng vào ngày tổng đình công các phương tiện giao thông công cộng, nhưng vẫn có tới 200 khách đến dự, và ông thị trưởng, trong lời phát biểu, đã cho rằng phòng tranh có chất lượng cao ít khi đạt tới tại đây. Số tranh bán được nhiều nhất là của Nguyễn Lâm, rất đáng kể. Được vậy là nhờ nghệ thuật và giá tranh vừa với túi tiền quan khách, từ 2000 quan – 300 đến 1000 đôla, ngang ngang với thị trường Việt Nam.

Nguyễn Lâm, Hồ Hữu Thủ xuất thân từ trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Gia Định, đã thành danh từ những năm 1960. Các anh vẽ sơn dầu đi dần về hướng trừu tượng hiện đại, và khi chuyển sang sơn mài – một phần, do nhu cầu kinh tế, khoảng 1980 – các anh đã đưa sơn mài, một kỹ thuật tạo hình truyền thống đi vào quỹ đạo nghệ thuật hiện đại, tạo cho chất liệu sơn mài một khả năng biểu hiện mới, một giá trị thẩm mỹ lạ, rực rỡ, gợi cảm, vừa cao sang vừa sâu lắng, những giá trị mà sơn dầu không đạt tới và sơn mài cổ điển không thể hiện. Biết đâu trong tương lai, các hoạ sĩ sẽ tạo ra được một trường phái hội hoạ hiện đại Việt Nam có tầm cỡ quốc tế, dựa trên sơn mài. Tranh Nguyễn Lâm, Hồ Hữu Thủ hiện nay ăn khách tại Việt Nam và các nước Đông Nam Á. Tuy nhiên, kỳ triển lãm này tại Pháp phương tiện chuyên chở không cho phép các anh mang theo những tác phẩm hoành tráng thật sự hiện đại, tiêu biểu và đắc ý. Nhưng mấy mươi bức vừa sơn dầu vừa sơn mài cũng hé mở cho chúng ta thấy được sức sống của hội hoạ Việt Nam hiện nay. Hồ Hồng Lĩnh là hoạ sĩ trẻ trưởng thành sau 1975, đã tạo được những tác phẩm trong sáng, tươi trẻ, có rung cảm và sắc thái riêng. Huyền Lam vẽ đẹp tuy chưa đều tay và chưa tạo được phong cách, nhưng cả hai hoạ sĩ trẻ đều nối được nghiệp nhà và cho phép chúng ta kỳ vọng rằng hội hoạ dần dà sẽ trở thành truyền thống bám rễ vào xã hội và tâm thức Việt Nam. Các hoạ sĩ Đào Trọng Lưu và Thọ Văn cũng là những nét bút tài hoa đáng khuyến khích.

Kinh nghiệm cho thấy một cuộc triển lãm ngoài thủ đô   Paris có những thuận lợi riêng. Năm kia chị Điềm Phùng Thị bày tranh ở Fontenay-aux-Roses cũng thành công và gây tiếng vang lớn. Các hoạ sĩ trong nước cứ chăm chăm vào một Paris chưa chắc đã là cao kiến. Nhiều thành phố, tỉnh lỵ tại Pháp sẵn sàng lập kế hoạch giới thiệu nghệ thuật Việt Nam hiện đại trên quy mô lớn. Liệu các cơ quan Việt Nam có lập được – và thực hiện tới – kế hoạch gì không, ví dụ cho năm năm cuối cùng của thế kỷ hai mươi chẳng hạn.

Các anh Nguyễn Lâm, Hồ Hữu Thủ hiện có mặt tại Paris (cùng với Đào Trọng Lưu và Hồ Hồng Lĩnh) hai anh cho biết sẽ triển lãm tại phòng tranh Bel Air, trung tâm Paris (khu Chatelet) vào thượng tuần tháng 7.1994.

Đặng Tiến (22.4.1994)

⁽¹⁾ Association de Solidarité Médicale Franco-Vietnamienne, 125 Boulevard Massena, 75013 Paris