Có thể “Phát triển bền vững” khi môi trường bị “đen hóa” ?

“ HUỀ ” CẢ LÀNG ĐƯỢC SAO

Hồng Lê Thọ

Bảo vệ môi trường là một trong những tiêu chí xác định “ Xã hội bền vững chính là một cộng đồng đáp ứng được nhu cầu của hiện tại mà không đánh mất khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ trong tương lai ” (Hội đồng thế giới về môi trường 1987). Một vấn đề vô cùng bức xúc hiện nay khi Việt Nam đang đẩy mạnh sự nghiệp công nghiêp hóa - hiện đại hóa với tốc độ tăng trưởng bình quân GDP trên dưới 7% / năm và khuynh hướng đầu tư FDI vượt mức 55 tỷ đô la trong đó tỷ trọng các dự án công nghiệp nặng như sắt thép, đóng tàu, hóa chất… là những cơ sở gây ô nhiễm nặng nề chiếm tỷ trọng không nhỏ, chiếm 55,7 % (tính cả cả phần đầu tư vào xây dựng) tổng kim ngạch FDI đăng ký trong 10 tháng đầu năm 2008.

Theo báo cáo sơ bộ của Bộ Tài nguyên - Môi trường thì hầu hết các khu chế xuất, công nghiệp đều chưa có hệ thống nước thải hoàn chỉnh, xả thẳng ra sông, là nguyên nhân chủ yếu gây ô nhiễm nặng nề cho sông lạch, kênh nước khắp nơi ,tác hại lâu dài và nghiêm trọng đến nguồn nước uống và sinh hoạt cho cho hàng chục triệu người trong đó chất thải từ những cơ sở chế biến tinh bột mì, nhuộm vải, thuộc da, hóa chất, chế biển thủy hải sản… là trầm trọng hơn cả. Trường hợp nhà máy bột ngọt của công ty Vedan Việt nam là một thí dụ cụ thể mà cho tới thời điểm nầy đơn vị chủ quản là Bộ Tài nguyên - Môi trường và tỉnh Đồng Nai vẫn chưa có thái độ xử lý dứt khoát và triệt để trong việc xử lý và ngăn chận Vedan tiếp tục thải nước “ chết ” ra sông Thị Vải. Tuy rằng cho tới nay, lãnh đạo của Bộ cũng như quan chức ở Đồng Nai đã nhiều lần bày tỏ thái độ không nhân nhượng trong quá trình điều tra phát hiện hành động man trá của Vedan trong suốt một thời gian dài. Nếu tình trạng 90 % nước thải công nghiệp không được xử lý, tuồn ra sông ngòi, bờ biển, kênh lạch tiếp tục như hiện nay thì khả năng một nền kinh tế phát triển song hành cùng các chứng bệnh tật tăng cao, môi trường môi sinh bị “ đen ” hóa sẽ là một gánh nặng cho các thể hệ tương lai. Nói khác đi “ di sản ” của Vedan, Miwon, Hào dương và hàng trăm, nghìn cơ sở sản xuất trên đất nước nầy để lại cho con cháu nước Việt là những bãi sình lầy tích luỹ đầy độc tố và hóa chất hủy diệt… thì làm sao xã hội bền vững cho được ?!

Qua thực tế hai mươi năm qua, tốc độ phát triển càng nhanh thì mức tàn phá môi sinh, môi trường và gây hại lên sức khoẻ của con người càng tăng vọt theo cấp số nhân, mục đích mưu cầu lợi nhuận trước mắt cũng như con số tăng trưởng của doanh nghiệp trong nước cũng như theo FDI đã làm mờ mắt xã hội chúng ta ? Cái giá cho việc huỷ hoại nầy người dân phải trả trong nhiều năm tới, mọi người đều phải gánh chịu trong khi đó lợi nhuận của nhà đầu tư thì… vào túi riêng họ. Vào tháng 8 năm nay, nhà sản xuất bột ngọt Vedan mới thông báo rằng lãi ròng trong nửa năm 2008 của họ đã tăng 13 % lên thành 8.5 triệu USD. Doanh số nửa năm đầu là 182.7 triệu USD tăng 24.5% so với nửa năm đầu 2007. Sỡ dĩ Vedan tăng nhanh như vậy là vì họ tiết giảm tối đa chi phí bảo vệ môi trường, chỉ đầu tư một hệ thông lọc nước thải “ làm màu ” hòng che giấu những đường ống chằng chịt dài trên 1,000 mét chôn giấu tuồn nước thải độc hại ra sông. Tại cuộc Hội thảo Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững ở Việt Nam vào tháng 10/2003, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã nhận định : ” Nhiều mâu thuẫn nẩy sinh giữa các nhu cầu phát triển trước mắt về kinh tế với lợi ích lâu dài về môi trường và phát triển bền vững. Hội nhập kinh tế quốc tế cũng đang đặt ra các yêu cầu ngày càng cao về môi trường. Tác động của các vấn đề về môi trường toàn cầu, khu vực ngày càng lớn và phức tạp. Tất cả những thách thức đó đặt ra cho chúng ta trách nhiệm nặng nề trong việc bảo đảm phát triển bền vững đất nước… đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng các bộ, ngành liên quan và địa phương tiếp tục rà soát, xác định các cơ sở gây ô nghiễm nghiêm trọng để bổ sung vào danh sách các cơ sở cần xử lý triệt để ” ; thế nhưng những thông tin về môi trường trong suốt hai tháng qua kể từ vụ Vedan bùng nổ cho thấy trên thực tế chiều hướng ô nhiễm không những không giảm sút mà còn lan toả trầm trọng và sâu rộng hơn. Phải khẳng định một lần nữa rằng đây là những dấu hiệu hoàn toàn bất ổn, đe doạ cuộc sống hiện nay mà còn kéo dài hàng chục thập kỷ nếu không có biện pháp khắc phục kiên quyết và chặt chẽ.

Liệu dòng sông Thị Vải, Vàm Cỏ Đông hay Sông Sài gòn, Sông Hồng… và nhiều con sông, kênh rạch trên đất nước Việt Nam sẽ trở lại trong xanh hay là những dòng sông đen kịt vì chất thải trong những năm tới ? Nỗi lo đó chắc chắn không chỉ riêng một ai. Mong rằng “ phát triển bền vững đi đôi với bảo vệ môi trường vừa là mục tiêu, vừa là nguyên tắc trong quá trình phát triển của hầu hết các quốc gia trên thế giới ”(phát biểu của Thủ tướng tại phiên họp đã nêu) sẽ được những người có trách nhiệm quản lý cũng như các cơ sở, doanh nghiệp quán triệt hơn nữa. Phần trách nhiệm cụ thể trước hàng chục sự kiện Vedan nhỏ lớn đang hiện hữu nầy không lẽ không có địa chỉ, vẫn còn chung chung, mơ hồ như bao lần trong quá khứ , “ huề ” cả làng ^* được sao ?

Hồng Lê Thọ

7/11/2008

* Trong bài viết “Vài suy gẫm trước khi vụ án Vedan được khép lại ”(18/10/2008) trên Vietsciences tác giả đã cảnh báo “ Vụ án Vedan bùng lên rồi cũng sẽ được “cho qua”, chìm xuồng như bao lần, lý do ư ? Nhiều lắm, kẻ vi phạm lẫn cơ quan quản lý biện hộ đủ điều, và cuối cùng là chẳng ai chịu trách nhiệm, Vedan vẫn tiếp tục được phép thải những chất độc hại vào dòng sông Thị Vải. Sự phẫn nộ của người dân được vuốt ve một cách xảo quyệt, từ hùng hổ la toáng đến nguỵ biện và cuối cùng là “cha chung không ai khóc” ”… thì cho đến hôm nay (7/11/2008) sự việc đã diễn ra theo một kịch bản đã được soạn trước mà kẻ “ đạo diễn ” làm lobby không lộ nguyên hình nhưng ai cũng dễ dàng trông thấy !